چگونه از هنرهای سنتی در عصر هوش مصنوعی حفاظت کنیم؟

آرام آرام هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) جای پای خود را در حوزه فرهنگ و هنر محکم می‌کند، در یک سال اخیر هنرمندان پیشرو، با بهره گیری از هوش مصنوعی آثار و تجربه‌های شگفت انگیزی از موسیقی، فیلم و سینما، عکس و نقاشی به مخاطبان ارائه کرده‌اند؛ در حالی که حوزه صنایع‌دستی همچنان با چالش‌های قدیمی خود از تامین مواد اولیه تا بیمه و بازار فروش درگیر است، موج نویی از توسعه فناوری از هوش مصنوعی و متاورس به لبه‌های مرز هنرهای سنتی و صنایع‌دستی رسیده است و برای فعالان این حوزه شاید به نگرانی و دغدغه تبدیل شده باشد.

به نظر می‌رسد آنچه که نباید دغدغه و نگرانی متولیان حوزه صنایع‌دستی باشد ارزیابی شاخص «مقاومت» یا «شکنندگی» دانش و هنر و مهارت‌های سنتی ایرانی است، چرا که هنرمند صنایع‌دستی هوشمندی خود را در قرن‌های متمادی در هر دوره تاریخی با هر پیشرفت توسعه‌مندی، به رخ فناوری‌های نو زمانه خود کشیده، آن را در اختیار خود گرفته و محصول خود را به غایت یک اثر فاخر یا کاربردی به جامعه ارائه کرده است، امروزه هر چه در تاریخ داریم، هنر تطبیق هنرمند است با توسعه در زمان خود؛ زمان حاضر هم فصلی از همین مواجهه هنر است با فناوری‌های نو.

ضرورت انعطاف‌پذیری برای مواجهه با جهان هوشمند

حسین خواجه بیدختی در گفت‌وگو با خبرنگار صنایع‌دستی ایرنا درباره مواجهه هنرهای سنتی با پدیده‌های نوظهور توسعه گفت: در مسیر توسعه‌یافتگی امکان آسیب سنت‌ها و پیشه‌های سنتی به خصوص صنایع‌دستی وجود دارد، لذا باید از تجربه کشورهای بیشتر توسعه‌یافته جهان برای حفظ اندوخته‌ها،دانش و مهارت‌های سنتی و صنایع‌دستی خود بهره ببریم و برنامه مشخص و مدونی برای کاهش تاثیر منفی آن داشته باشیم.

کارشناس صنایع‌دستی خاطر نشان کرد: ژاپن در چند دهه گذشته برای مقابله با اثرات منفی موج توسعه‌یافتگی تا حد زیادی توانست یک مدل بومی برای حفظ سنت‌ها به خصوص صنایع‌دستی ارائه دهد، ما هم که کشوری صاحب هنر و تمدن کهن است، در عصر هوش مصنوعی و متاورس، با اندکی انعطاف و عبور از اندیشه‌های صلب و بسته می‌توانیم صنایع‌دستی و هنرهای سنتی خود را حفاظت و بلکه توسعه دهیم.

نقش دولت‌ها تسهیل‌گری است نه تصدی‌گری

بیدختی با بیان اینکه در بیشتر کشورها دولت‌ها در حوزه صنایع‌دستی نقش تسهیل‌گری نه مداخله و تصدی‌گری، تصریح کرد: دخالت مستقیم دولت در حوزه صنایع‌دستی دست‌کم در این دوران مناسب رویگرد درستی نیست، در کشوری مانند هند که صنایع‌دستی نقش پررنگ‌تری در اقتصاد آنها دارد، نقش تشکل‌های غیردولتی تولید پررنگ‌تر از دولت‌ها است.

وی به سیاست‌های تشویقی دولت‌ها در حوزه‌های مختلف اقتصادی اشاره کرد و گفت: سیاست‌هایی مانند معافیت‌های مالیاتی، کمک به تامین مواد اولیه ارزان قیمت و مرغوب، ارسال و تحویل به دست مشتری (مانند همین قول مساعدی که مدیرعامل شرکت ملی پست ایران این اواخر داده است) مشوق‌های ارزشمندی است که در توسعه و رونق بازار صنایع‌دستی تاثیر مثبت دارد.

کارشناس صنایع‌دستی به مشکلات تامین مواد اولیه برای تولید صنایع‌دستی در کشور اشاره کرد و گفت: شرکت‌های بزرگ تولید و تامین مواد اولیه در حوزه مختلف مانند مس و فولاد، سرامیک، نساجی چوب و شیشه، می‌توانند سهمیه اولیه برای کارگاه‌های صنایع‌دستی در نظر بگیرند.

وی افزود: البته در ابتدا پاسخ‌گویی به نیازهای محدود، حداقلی و کار سختی خواهد بود، به همین دلیل وجود تشکل‌های غیردولتی می‌تواند در تعامل با این کارخانجات صنایع بزرگ، بخش بزرگی از مشکلات تولیدکنندگان صنایع دستی را حل کند.

صنایع‌دستی ایران از خلا شرکت‌های با منافع مشترک رنج می‌برد

بیدختی گفت: نخستین و مهمترین چالش صنایع‌دستی ایران بازار فروش و صادرات است، حل مشکل بازار، قطعا باعث ارتقا جایگاه صنایع‌دستی ایران خواهد شد، فروش و کسب درآمد مهمترین انگیزه تولیدکنندگان صنایع‌دستی است، اگر چه حضور گردشگر خارجی و رونق گردشگری داخلی کمک موثری در این حوزه است و به منزله موتور محرک صنایع‌دستی عمل خواهد کرد.

وی عدم انطباق برخی تولیدات با سلیقه مشتری را به عنوان چالش صنایع‌دستی عنوان کرد و افزود: عدم توجه به سلیقه مشتری باعث رکود و خواب سرمایه می‌شود و نتیجه آن دلسردی فعالان صنایع‌دستی است، اما آنچه صنایع‌دستی ایران از آن به شدت رنج می‌برد، خلا شرکت‌های با منافع مشترک (هولدینگ) که مجموعه فعالیت‌های مرتبط این حوزه را سامان‌دهی و مدیریت کند.

کارشناس صنایع‌دستی افزود: در هولدینگ‌های صنایع‌دستی موانع پیش روی تولیدکنندگان از تامین مواد اولیه، بسته‌بندی تا نظارت بر کیفیت تولید برای ارائه محصول مرغوب رفع می‌شود، شاید در کارگاه‌های غیرخانگی این مسائل تعدیل شود، اما در کارگاه‌های خانگی نمود بیشتری دارد.

بیدختی افزود: اگر چه بیمه مهمترین اولویت و دغدغه دولت و مطالبه به‌حق فعالان صنایع‌دستی است، اما به اعتقاد من مهمترین چالش نیست، زیرا رونق تولید کارگاه‌های صنایع‌دستی مشکلات صنعتگران و هنرمندان از جمله بیمه را حل خواهد کرد، و دیگر به این نگاه حمایتی دولت نیاز نخواهد بود.

منبع: ایرنا