پاتک چین به خودروسازان جهان

به گزارش عصر رویداد، چین چهارم آوریل (۱۵ فروردین) صادرات طبقه‌ای از مواد معدنی به نام «عناصر خاکی کمیاب سنگین» را متوقف کرد؛ اقدامی که صنعت خودروسازی جهان را به وحشت انداخت.

مواد خاکی کمیاب جزو طبقه عناصر گروه ۱۷ هستند که در تمام موارد استفاده، از جت‌های جنگنده و زیردریایی گرفته تا گوشی‌های هوشمند و لوازم خانگی، به بخش لاینفک محصول نهایی تبدیل شده‌اند. این عناصر را حتی می‌توان در تجهیزات ورزشی همچون راکت تنیس و چوب بیس‌بال پیدا کرد.

البته بر کسی پوشیده نیست که این عناصر در صنایع خودروسازی نوین نیز حیاتی محسوب می‌شوند. اتومبیل‌های گازسوز از آنها برای تصفیه آلاینده‌ها از طریق مبدل کاتالیست خوردو استفاده می‌کنند. خودروهای برقی نیز در قسمت موتور و باتری از آنها بهره می‌برند.

گرِیسلین باشکاران، مدیر برنامه امنیت مواد معدنی حیاتی در مرکز مطالعات راهبردی و بین‌المللی در این‌ باره گفت: عناصر خاکی کمیاب به معنای واقعی حیاتی هستند و این موضوع صرفا درباره خودروهای برقی صدق نمی‌کند. آنها در کمربند ایمنی، فرمان، قطعات مختلف اجزای برقی وجود دارند. شما بدون این مواد خاکی کمیاب قادر به تولید خودرو نیستید.

عناصر خاکی کمیاب بر اساس جرم اتمی‌شان به دسته‌های دیگری تقسیم می‌شوند. استخراج فلزات خاکی سبک آسان‌تر است. اما این فلزات متوسط و سنگین هستند که به طور کامل در انحصار چین قرار دارند. پکن تقریبا ۷۰ درصد مواد معدنی کمیاب جهان را کنترل می‌کند اما بخشی که می‌توان درباره آن از واژه «سلطه» استفاده کرد، فرآیند پردازش است.

عبارت «عناصر خاکی کمیاب» اندکی گمراه‌کننده است؛ زیرا این عناصر به خودی خود در طبعیت چندان کمیاب نیستند. آنچه این عناصر را «کمیاب» می‌کند، فرآیند پیچیده و دشوار جداسازی این مواد از سنگی است که آنها را در دل خود جای داده و سپس تجزیه آنها از یکدیگر است. حدود ۹۰ درصد فرآیند پردازش و فرآوری عناصر خاکی کمیاب تحت اختیار چین قرار دارد؛ به عبارت دیگر، روند فرآوری فلزات خاکی سنگین به طور کامل در انحصار چین است.

باشکاران در این‌ باره افزود: چین دست کم از سال ۲۰۲۳ میلادی، کنترل خود بر چندین ماده معدنی حیاتی که برای جهان تامین می‌کند را تشدید کرده است. با این حال و به رغم این انحصار و کنترل شدید، محدودیت‌های صادراتی اخیر باز هم صنعت خودروسازی جهان را غافلگیر کرد.

دَن هرش، مدیر اجرایی شرکت مشاوره آمریکایی «الیکس‌پارتنرز» می‌گوید: این محدودیت‌ها ناگهانی اعلام شد و هیچ‌کس فرصتی برای واکنش به آن را نداشت. منظورم این است که ظرف تنها چند هفته، تمام موادی که قرار بود صادر شوند، دود هوا شد!

به نوشته سی‌ان‌بی‌سی، خودروسازان اروپایی کارخانه‌ها را تعطیل کردند. شرکت «فورد» مجبور به تعطیلی خط تولید محصول محبوبش یعنی «اسکپلورر اس‌یووی» شد.

چین ماه گذشته میلادی رفته‌رفته شروع به صدور برخی مجوزها برای تولیدکنندگان این مواد برای برخی خودروسازان کرد. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا نیز اواخر ژوئن (خرداد)‌ اعلام کرد که بر سر تسریع صادرات فلزات معدنی کمیاب به آمریکا، با چین به توافق رسیده است.

با این حال، هنوز مشخص نیست که این توافق‌ها چه مدت ماندگار خواهند بود. باشکاران درباره این مسئله اظهار کرد: هنوز خطر کاملا رفع نشده است. در بحبوحه تعرفه‌ها و محدودیت‌های معدنی، همچنان در روابط چین و آمریکا افت و خیز زیادی وجود دارد. ما طی دو سال گذشته شاهد تشدید محدودیت‌ها از جانب چین بوده‌ایم و اعمال چنین محدودیت‌هایی درباره عناصر خاکی کمیاب تازه‌ترین آنهاست.

سی‌ان‌بی‌سی نوشته است: در صورتی که چین دسترسی به این عناصر را دوباره قطع کند، راه‌ه‌حل‌های بلندمدتی وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به بازیافت، توسعه سایر منابع و ابداع اشاره کرد. این بحران شاید صنعت خودروسازی را مجبور به اقدام و کاهش وابستگی خود به چین کند.

به گفته هرش، در سال‌های اخیر، بحران جاری در حوزه فلزات خاکی کمیاب تازه‌ترین اختلال در زنجیره تامین بوده و احتمالا تشدید هم خواهد شد.

وی افزود: امروز عناصر خاکی کمیاب است و فردا می‌تواند ماده دیگری باشد که شاید حتی به آن فکر هم نمی‌کنیم و این اتفاق خواهد افتاد؛ موادی که شاید چندان ارزشمند هم نباشند و به‌یکباره طلا شوند.