خروج ۳۱۰ هزار خودروی فرسوده در ۷ سال/ پاییز امسال هم وارونگی دما مهمان تهران است

به گزارش عصر رویداد؛ دوباره پاییز عروس فصل ها از راه رسید، هژمونی رنگ‌ها همراه با برگ‌ریزان، پایان روزهای گرم سال و آمدن خنکایی را نوید می‌دهد که تا چند سال گذشته در همان اول مهر آن‌را با تمام وجود احساس می‌کردیم اما مدتیست دیگر تغییر فصل ها از روال طبیعی خارج شده و شروع هر کدام از آنها پس و پیش می‌شود، یکی از لذت های پاییز قدم زدن در کوچه پس کوچه هایی که فرشی از برگ های رنگارنگ بر آن گسترانیده شده تا با خش خش آن روحی تازه به جانت دمیده شود، بود؛ برگ‌هایی که برای ادامه زندگی و بقا آخرین تلاش های خود را برای ماندن بر شاخه ها کرده اند و در نهایت برای اینکه یک روز بیشتر زندگی کنند رنگشان زرد، قرمز و اُخرایی می‌شود، البته در سالهای اخیر این زیبایی بسیار دیرتر از معمول گذشته پدیدار می‌شود که به تغییر اقلیم بر می‌گردد.

در کنار تمام این زیبایی و لذت اما مشکلاتی هم پیش می‌آید که مستقیم سلامت انسان را نشانه می‌رود و آن وقوع پدیده وارونگی دما یا اینورژن در نیمه دوم سال است که حس خوب پاییزی را از بین می‌برد؛ به جای اینکه از هوای خوب لذت ببری باید نگران افزایش آلاینده ها باشی، باید به جای اینکه هوای خنک و سرشار از اکسیژن را به ریه ها بکشی باید با ماسک زدن خود را از مضرات هوای آلوده در امان نگه داری، حالا وقتی که پدیده اینورژن رخ می‌دهد این شرایط بدتر و وخیم تر می‌شود به طوری که حتی گاهی در کلانشهرها تعطیلی ادارات و مدارس را به همراه دارد.

اینورژن معمولا در فصول سرد سال رخ می‌دهد، در این حالت جای هوای گرم و سرد تغییر می‌کند، یعنی هوای سردتر که در حالت عادی به علت سنگینی پایین تر است، در بالا و هوای گرم پایین قرار می‌گیرد و امکان تهویه هوا غیرممکن می‌شود، در این حالت آلودگی مانند پتو روی شهر را فرا می‌گیرد و هیچ راه خروجی ندارد، تا زمانی که آفتاب همه جا را گرم کند یا بادی بوزد تا آلودگی ها متواری شوند، شرایط آلودگی ادامه دارد.

مقصر اصلی این شرایط منابع متحرک مانند خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده‌ای است که با تردد در خیابان ها آلودگی را منتشر می‌‌کنند و سوخت را بی رحمانه می‌بلعند.

در این شرایط مساله مهم ادامه فعالیت منابع آلاینده متحرک است که همچنان در کلانشهرها جولان می‌دهند و آلودگی را بیش از پیش در هوا منتشر می‌کنند؛ از طرف دیگر راهی برای برون رفت آلودگی های قدیم و جدید وجود ندارد و لحظه به لحظه به حجم آلودگی اضافه می‌شود، اینجاست که صدای آژیر آمبولانس ها بلند و تخت های بیمارستانی مملو از بیمارانی می‌شود که فقط با دستگاه تنفس می‌توانند نفس بکشند.

کارشناسان معتقدند مقصر اصلی این شرایط منابع متحرک مانند خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده‌ای است که با تردد در خیابان ها آلودگی را منتشر می‌‌کنند و سوخت را بی رحمانه می‌بلعند.

برای رفع این مشکل در قانون هوای پاک، انجام معاینه فنی خودروها و موتورسیکلت ها و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده مطرح و تبدیل به قانون شد، حال اینکه تا چه اندازه اجرا می‌شوند بحثی جداست اما تاثیر آن بر کاهش آلودگی غیرقابل انکار است در واقع معاینه فنی خودروها به واسطه تاثیری که بر کاهش آلودگی هوا، افزایش ایمنی و کاهش مصرف سوخت دارد از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی به تازگی در گزارشی به تاثیر معاینه فنی بر کاهش آلودگی هوا پرداخته و در این باره آورده است: مطالعه سیاهه انتشار آلاینده های هوای کلانشهر کرج نشان می‌دهد که الزام وسایل نقلیه سنگین به انجام معاینه فنی می‌تواند موجب کاهش ۱۰.۴ انتشار ذرات معلق در این کلانشهر شود، علاوه بر این الزام موتورسیکلت ها به اخذ معاینه فنی نیز می‌تواند به ترتیب موجب کاهش ٫۱.۱۱ و ۰.۵ ترکیبات آلی فرار مونواکسید کربن و ذرات معلق شود.

از سوی دیگر با توجه به آنکه روزانه میلیون ها لیتر سوخت در کشور مصرف می‌شود و قسمتی از آن به صورت وارداتی است، لذا استفاده از راهکارهایی که منجر به کاهش مصرف سوخت شود می‌تواند کمک قابل توجهی در بهبود اقتصاد کشور کند.

با تمام اینها، آمارها نشان می‌دهد که هر چند از سال ۱۳۹۴ به بعد با وضع قوانین جدید در زمینه معاینه فنی و کاهش سال معافیت برای خودروها افزایش رو به رشدی برای مراجعات معاینه فنی رخ داده اما همچنان ضریب نفوذ معاینه فنی در کشور کمتر از ۵۰ درصد است.

هر چند ماده (۶) قانون هوای پاک سعی کرده است بستر قانونی مناسبی را برای اجرا و گسترش معاینه فنی وسایل نقلیه در کشور فراهم کند اما همچنان این حوزه با چالش هایی نظیر وقوع تخلفات در فرایند معاینه فنی، بازدارندگی ناکافی قوانین و مقررات برای الزام مالکان وسایل نقلیه به اخذ گواهی معاینه فنی، رویه قانونی نامناسب، به روزرسانی تعرفه های معاینه فنی و ابهام در ساختار و ساز و کار نظارتی و اجرایی معاینه فنی در کشور مواجه است.

البته در این میان مدت زمان معاینه فنی هم بسیار مهم است، در ایران مدت معاینه فنی خودروهای شخصی نو چهار سال است که بعد از اتمام ملزم به دریافت معاینه فنی از مراکز مجاز هستند، اگر خودرویی بدون معاینه فنی در کلانشهرها و معابر برون شهری تردد کند جریمه خواهد شد.

در آمریکا، کانادا، ژاپن، انگلستان، استرالیا و فرانسه و حتی سنگاپور و تایلند معاینه فنی خودروها با دقت دنبال می‌شود

البته برخی معتقد بودند که سن معاینه فنی خودرو باید کاهش یابد و با توجه به کیفیت خودروهای داخلی به ۲ سال برسد اما همچنان همان ۴ سال است. این در حالیست که در کشورهایی مانند ایالت متحده آمریکا، کانادا، ژاپن، انگلستان، استرالیا و فرانسه و کشورهای در حال پیشرفت مانند سنگاپور و تایلند روند معاینه فنی با دقت و جدیت زیادی دنبال می‌شود و زمان معاینه فنی برخی از آنها هم چهار تا پنج سال است در حالی که خودروهای آنها از استانداردهای روز بهره مند هستند.

یکی دیگر از راه های برون رفت از این معضل که در قانون هوای پاک بر آن تاکید شده، اسقاط خودروهای فرسوده و جایگزینی آنها با خودروهای نو است تا انتشار آلودگی کاهش یابد، این طرح ها چند سالیست در کشور آغاز شده اما شواهد نشان می‌دهد آنطور که باید موفق نبوده است در حالی که در قانون هوای پاک بر اجرای کامل آن تاکید شده است.

فقط ۲۸ حکم از ۲۸۸ حکم مندرج در قانون هوای پاک اجرا شده است

پیشتر سمیه رفیعی رئیس کمیته محیط زیست کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی گفته بود: خسارات ناشی از آلودگی هوا در سال ۱۴۰۲ بیش از ۵۹۷ همت بود در حالی که با گذشت ۷ سال از تصویب و ابلاغ قانون هوای پاک فقط ۱۲ درصد احکام این قانون اجرایی شده است.

وی افزود: بر اساس گزارش دیوان محاسبات کشور از ۲۲۸ حکم مندرج در قانون هوای پاک فقط ۲۸ حکم اجرا شد، ۱۳۸ حکم ناقص اجرا شده و ۶۲ حکم نیز اصلا اجرا نشده است.

رئیس کمیته محیط زیست کمیسیون کشاورزی مجلس با اشاره به این که میزان مرگ و میر ناشی از آلودگی هوا فقط در بخش ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون از ۲۴ هزار نفر در سال ۱۴۰۱ به ۳۰ هزار نفر در سال ۱۴۰۲ افزایش یافته است گفت: افزایش این آمار خود نشان دهنده اجرای نادرست و ناقص قانون هوای پاک در کشور است.

وی گفت: متاسفانه عملا قانون هوای پاک در دولت به اشکال مختلف دور خورده است و تصویب مصوبات و آیین‌نامه‌های مغایر قانون و ارایه مهلت‌های گوناگون به دستگاه‌های اجرایی برای انجام وظایف مصرح قانونی خود موجب شده است که عملا قانون هوای پاک به یک قانون بی‌خاصیت تبدیل شود، در همین شرایط از ۲۳ آیین‌نامه و دستورالعمل لازم برای اجرای قانون هوای پاک پس از ۷ سال فقط ۱۷ مورد مصوب شده است.

پیش بینی خروج ۵۰۰ هزار خودرو در سال طی برنامه هفتم

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره آلودگی هوا و راهکارهای کاهش آن به ویژه در کلانشهرها گفت: یکی از مواردی که در انتشار آلودگی هوا اهمیت دارد موضوع خودروهای فرسوده است که این مهم در ناوگان حمل و نقل عمومی پررنگ تر است، در سال های گذشته برای برون رفت از این شرایط اجرای طرح اسقاط خودروهای فرسوده آغاز شد.

احمد طاهری افزود: اما این طرح در سال های گذشته به خوبی اجرا نشده است به طوری که در سال ۱۳۹۷، ۵۶ هزار خودروی فرسوده از رده خارج شد که در مقابل حجم تولید، آمار بسیار پایینی است، در قانون هوای پاک پیش بینی شده بود که خودروهای فرسوده به طور کامل از رده خارج شوند، در برنامه هفتم توسعه هم خروج ۵۰۰ هزار خودرو در سال تعیین شده است اما مقدار اسقاطی که دارد انجام می‌شود خیلی کمتر از این است.

در سال ۱۴۰۲ حدود ۷۰ هزار خودرو و در ۶ ماهه اول امسال حدود ۱۴۰ هزار خودرو از رده خارج شده است

وی اظهار داشت: البته سال گذشته و امسال با تصویب آیین نامه جدید اسقاط خودروها و همچنین واردات خودرو به کشور شاهد افزایش تعداد اسقاط بودیم به طوری که در سال ۱۴۰۲ حدود ۷۰ هزار خودرو و در ۶ ماهه اول امسال حدود ۱۴۰ هزار خودرو از رده خارج شده است، هر چند که این آمار هم نسبت به تولید و تعداد خودرویی که به ناوگان حمل و نقل کشور اضافه می‌شود بسیار ناچیز است.

طاهری ادامه داد: سالانه بیش از یک میلیون خودرو به ناوگان حمل و نقل اضافه می‌شود در حالی که تعداد اسقاط در مقابل آن خیلی کمتر است، این به معنی این است که هر سال شاهد اضافه شدن تعداد خودرو، افزایش مصرف سوخت و افزایش میزان آلایندگی هستیم.

وی افزود: همچنین یکی از چالش هایی که در بحث اسقاط داریم این است که بر اساس آمار عمده اسقاط در بخش سواری انجام می‌شود در حالی که برای موتورسیکلت و ناوگان دیزل شاهد روال خوبی برای اسقاط آنها نیستیم که نشان می‌دهد باید آیین نامه ها را به نحوی اصلاح کنیم که آن بخش از ناوگان را هم شامل شود.

وی تاکید کرد: یکی از موثرترین راهکارها برای کاهش آلودگی هوا سرعت بخشیدن به اسقاط خودروهای فرسوده است، بر اساس اندازه‌گیری‌های متعددی که انجام شد می‌توانیم بگوییم برای خیلی از آلاینده ها حدود ۴۰ درصد انتشار از طریق ۱۰ درصد ناوگان انجام می‌شود که عمدتاً فرسوده هستند در نتیجه از رده خارج کردن خودروهای فرسوده می‌تواند تاثیر کاملا قابل ملاحظه ای بر کاهش انتشار آلاینده های هوا داشته باشد.

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست گفت: در آیین نامه واردات خودروهای سواری اسقاطی ارزش‌گذاری شده است و این دلیلی شد که مردم بیشتر از این طرح استقبال کنند و بتوانند طبق ارزشی که برای خودروی اسقاطی آنها تعیین شده از مزایای اسقاط کردن خودرو استفاده کنند اما معتقدیم که این کمتر از آن چیزی است که میزان اسقاط را به آن حدی که مد نظر است برساند بنابراین حتما باید تقویت شود بخصوص برای موتورسیکلت که نقش قابل ملاحظه ای در آلودگی هوا دارد.

وی افزود: در سیاهه انتشار نقش ناوگان موتورسیکلت در انتشار ذرات معلق حدود ۱۰ درصد تخمین زده شد که عدد کاملا قابل ملاحظه ای است از آنجایی که عمده ناوگان موتورسیکلت فرسوده و کاربراتوری است باید در این خصوص اقدام کاملا شاخصی انجام شود.

وی تاکید کرد: در این راستا یکی از مواردی که باید در کشور دنبال کنیم بحث توزیع سوخت بین صنایع و نیروگاه ها به ویژه در فصول سرد سال است، البته سازمان محیط زیست به این مساله ورود کرده و تلاش می‌کند توزیع سوخت را بتواند در راستای کاهش تبعات زیست محیطی آن در کنار مبحث مهم ناترازی انرژی در کشور به نحوی مدیریت کند که اثرات محیط زیستی آن به حداقل ممکن برسد.

طاهری با اشاره به اینکه سازمان محیط زیست ناظر اجرای قانون هوای پاک است و بر اقدامات دستگاه های دیگر در این خصوص نظارت می‌کند گفت: با توجه به وظیفه ای که قانون بر عهده سازمان محیط زیست گذاشته در صورت مشاهده استفاده صنایع از گازوییل و مازوت در فصل سرد سال موظفیم متخلفان را شناسایی و آنها را به دستگاه قضایی معرفی کنیم.

از ۱۳ میلیون موتورسیکلت در کشور فقط ۶ هزار به مراکز معاینه فنی مراجعه کردند

وی به اجرای معاینه فنی به عنوان راهکار دیگری برای کاهش آلودگی هوا اشاره کرد و گفت: حدود ۱۳ میلیون موتورسیکلت در کشور وجود دارد که از این تعداد فقط ۶ هزار موتورسیکلت به مراکز معاینه فنی مراجعه کردند که ۵ هزار موتورسیکلت توانست گواهی معاینه فنی را دریافت کند، این اعداد نشان می‌دهد که ما قانون را به شکل صحیحی اجرا نکردیم، در اینجا نقش پلیس بسیار مهم است البته پلیس راهور هم محدودیت های خودش را دارد مثلا در خصوص ناوگان سواری آنها تجهیزات کنترلی و دوربین های نظارتی دارند اما برای موتورسیکلت این ابزار خیلی به کار نمی‌آید.

دریافت معاینه فنی ۴ هزار موتورخانه ساختمان های اداری از ۹۰ هزار واحد

طاهری گفت: البته منابع آلاینده فقط خودروها و موتورسیکلت ها به عنوان منابع متحرک نیستند بلکه موتورخانه های ادارات، مجتمع ها و خانه ها هم نقش زیادی در انتشار آلودگی دارند که این هم چالشی است که باید با اخذ معاینه فنی برطرف شود، آماری که از دریافت معاینه فنی موتورخانه ها وجود دارد، نسبت به تعداد موتورخانه های فعال در کشور حتی در خصوص واحدهای اداری و دولتی بسیار کمتر از مقدار واقعی آنها است، برای ساختمان های اداری حدود ۹۰ هزار واحد شناسایی شده که در گام اول هدفگذاری شده بودند که موتورخانه های آنها معاینه فنی بگیرند که آمارش کمتر از ۴ هزار واحد است.

وی درباره اینکه چه راهی برای سرعت بخشیدن به اجرای قانون هوای پاک وجود دارد گفت: موضوع آلودگی هوا در کشور سابقه چند ۱۰ ساله دارد نباید انتظار داشت که مثلا در یک بازه یک ساله حل شود، چیزی که باید انتظار داشت و در دستور کار قرار داد این است که باید یک برنامه زمان بندی مشخص برای اجرای قانون وجود داشته باشد، طبق قانون هوای پاک موظف بودیم تمام خودروهای فرسوده را از رده خارج کنیم اما طبق آمار از سال ۹۷ تا به امروز کمتر از ۲۱ درصد آن محقق شده است این نشان می‌دهد که روال اجرایی ما برای قانون درست نبوده است.

طاهری افزود: کمبود اعتبارات هم می‌تواند به این مشکل دامن بزند مخصوصا در ناوگان حمل و نقل عمومی، اما باید با روش های دیگری مانند کاهش مصرف سوخت آنرا جبران کنیم،ناوگان فرسوده نسبت به ناوگان نو به طور متوسط ۲.۵ برابر بیشتر سوخت مصرف می‌کند این در حالیست که ناوگان فرسوده نسبت به ناوگان نو بین ۱۲ تا ۱۵ برابر آلایندگی دارد، بنابراین وقتی ناوگان فرسوده از رده خارج می‌شود می‌توان از بهره وری که در کاهش مصرف سوخت به دست می‌آید در نوسازی ناوگان حمل و نقل استفاده کرد.

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه تمام این طرح ها را در سازمان حفاظت محیط زیست دنبال می‌کنیم تاکید کرد: برای نوسازی ناوگان فرسوده حتما باید از سیاست های تشویقی استفاده کنیم و با یک برنامه زمان بندی مشخص موضوع را پیش ببریم تا صاحبان خودروهای فرسوده نسبت به نوساز کردن خودروی خود ترغیب شوند.